Yaya kaldırımları yayalarındır. Bu nedenle;

-Bütün yerleşim merkezlerinde, özgün ve yaygın yaya kaldırımı ağının bulunması, en temel yaya hakkıdır.

-Bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımlarının yapımı zorunludur.

-Araçlar yaya kaldırımına park edemez.

-Kaldırımlar üzerindeki bütün fiziki ve toplumsal engeller, serbest yürüyüşü aksatmayacak biçimde düzenlenir.

-Yayaların egzoz gazlarıyla zehirlenmemesi, gürültüyle rahatsız olmaması, üzerine çamur, toz, v.b. şeylerin sıçramaması için önlemler alınır.

Kent merkezi yaya bölgelerinindir. Bu nedenle;

-Toplu taşım dışındaki araçlar, merkeze girmekte özenle kaçınır.

-Yaya bölgeleri, giderek bütün merkezi kapsayacak biçimde genişletilir.

-Yaya bölgeleri her türlü motorlu araçtan kesinlikle arındırılır.

-Yayalar, bu bölgeleri, kentsel etkileşim, kültürel etkinlik ve alış-veriş için özgün bir biçimde kullanır.

Yaya geçitlerinde üstünlük, mutlak olarak yayalarındır. Bu nedenle;

-Yayaların gereksindiği kadar sık, yaya geçidi sağlanır. Yaya geçitleri işaretlenir ve buraları, hiçbir biçimde, araçlar tarafından işgal edilemez.

-Yayalar için yeşil ışık süresi, gerekli yürüme süresine göre ayarlanır.

-Zemin katı yayalarındır. Genel kural olarak, yayalar, üst ve alt geçitlere zorlanamaz.

Herkesin, istediği yerlere, yaya yollarından gitme hakkı vardır. Bu nedenle; 

-kentlerde, motorlu trafik altyapısından tamamen ayrı, sırf yayalar için, yollar yapılır.

-Her çocuğun okula, yaya yolundan güvenlik içinde gitmesi sağlanır.

-Kent yönetimi, yaya yolunu hizmet ve tesislerle donatır.

-Yaya yoluna paralel, bisiklet yolları yapılır.

-Yaya ve bisikletli ulaşım, kitle haberleşmesi ile ve yer özendiricilerle desteklenir.

Kent yaşamın gerçek sahibi yayalardır. Bu nedenle;

-Yayalık, insanlar arası iletişimi artırıp kentsel kültüre katkıda bulunduğu için , desteklenir ve özendirilir.

-Yayalar, yerel yönetimlerle birlikte, yayalık haklarını savunabilecek, şikayetlerini iletecek bir örgütlenme geliştirilir.

-Trafikle ilgili kararlar ve polisler, yayaların haklarını da gözetir ve korur.

-Yaya altyapısının, gece-gündüz bakımlı, temiz ve aydınlık tutulmasını, onarılmasını, yayaların katkılarıyla yerel yönetimler yapar.

-Ve yayalar, kaldırımlar, yaya bölgeleri, yaya yolları, yaya geçitleriyle ilgili kararların alınmasına katılmak hakkına sahiptir.

YAYA HAKLARI BİLDİRGESİ

Yayalığın Tanımı ve Kapsamı

- Yayalık, yürüyebilen her insanın doğal ve ortak niteliğidir.

- Yürüyemediği için tekerlekli sandalye gibi araçlar kullanmak zorunda olan özürlüler de yaya sayılır.

- Bisiklete binmek de, yürümek gibi, insanın kendi fiziki gücüne dayandığı için tekerlekli yayalıktır.

- Bütün yerleşim alanlarında, motorlu taşıtlar tarafından taciz edilmeden, herhangi bir fiziki ve sosyal engel ile karşılaşmadan, yaya olarak bir yerden bir yere ulaşmak gezmek, dolaşmak, yaya haklarının temelini oluşturur.

- Yayalığın kabul edilebilir tek engeli, mesafedir.

- Yayalık kimseye zarar vermeyen, çevreyi kirletmeyen, kaynak tüketmeyen, sosyal ilişkileri geliştiren ve insanın kendi sağlığına yararlı bir ulaşım biçimi olduğundan kent yaşamında göz ardı edilemeyecek bir gereklilik sayılır.

Yaya Kaldırımları ile İlgili Haklar

- Bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımı ağanın bulunması, en temel yaya hakkıdır.

- Motorlu taşıt trafiğine açık kent içi yollarda yaya kaldırımı yapılması zorunludur.

- Yaya kaldırımları sadece yayalara aittir; motorlu taşıt park yeri olarak kullanılamaz; satış ve teşhir için işgal edilemez.

- Yaya kaldırımları, yaya trafiği için yeterli genişlikte ve fiziki durumu ne olursa olsun yayanın iniş çıkışını zorlaştırmayacak yükseklikte yapılır.

- Yaya kaldırımlarında, özürlüler için gerekli fiziki düzenlemeler de yapılır.

- Yaya kaldırımları üzerindeki kamu hizmetleri ile ilgili donatılar, yaya trafiğini aksatmayacak şekilde düzenlenir.

- Hiç kimse, yaya kaldırımları üzerinde yaya trafiğini aksatacak ve yayaları tehlikeye maruz bırakacak herhangi bir fiziki durum oluşturamaz.

Yaya Geçitleri ile İlgili Haklar

- Motorlu taşıt trafiğine açık kent içi yollar üzerinde, yayaların ihtiyacını karşılayacak kadar yaya geçidi yapılır.

- Genel kural olarak, yayalar hemzemin geçitleri kullanırlar; üst geçitleri tırmanmaya, alt geçitlere inmeye zorlanamazlar.

- Yaya geçitleri işaretlenir; ışıklı ve gerektiğinde sesli sinyalizasyon sistemi ile donatılır.

- Yaya geçitlerinde yayalar için yeşil ışık süresi, yürüyüşü en yavaş olan yayanın geçiş süresine göre ayarlanır.

- Motorlu taşıtlar yaya geçitlerinde kesinlikle park edemezler.

Yaya Bölgeleri ile İlgili Haklar

- Genel kural olarak, kent merkezleri yaya bölgeleridir

- Kent yaşamının odağı olan kent meydanlarında yayalığın sınırlandırılması kabul edilemez.

- Konut bölgesi olan mahallelerin sokaklarında motorlu taşıt trafiği kısıtlandırılır.

- Yaya bölgelerinin bütün kent merkezlerini kapsayacak şekilde genişletilmesi ve toplu taşıma araçları dışında bütün motorlu taşıtlardan arındırılması, kent planlamasının genel ve değişmez hedefidir.

- Yayalara ayrılmış bölgelere, acil müdahale gerektiren durumlarda kamu hizmeti gören araçlar dışında hiçbir motorlu taşıt kesinlikle giremez.

Yaya Yolları ile İlgili Haklar

- Yayaların, motorlu taşıtlara binmek ve onlardan sakınmak zorunda kalmadan, bir yerden bir yere sadece yayalara ayrılmış yollardan ulaşma hakkı vardır.

- Kentlerde, motorlu taşıt yollarından tamamen ayrı, sadece yayaların kullanımı için ‘tercihli yollar’ yapılır.

- Yaya yollarına paralel bisiklet yolları bulunur.

- Yayalar ve bisikletliler, kendilerine ayrılmış yollardan güvenlik içinde ve serbestçe istedikleri yere ulaşabilirler.

- Yaya yollarının aydınlatılması, yaya ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde donatılması, bakımı ve onarımı, kent yönetimlerinin görevidir.

- Yaya yollarında, özürlüler için gerekli fiziki düzenlemeler de yapılır.